BEELD DINGENA MOL
Bron: Parool
Cabaretier Youp van 't Hek (69) wil op tijd weg zijn. Dus staat hij vanaf woensdag nog ruim twintig keer in Carré met het slotstuk van zijn loopbaan: De laatste ronde! Het Parool loopt nog één keer met hem mee. 'Net als een pak melk heb ook ik een houdbaarheidsdatum.'Stefan Raatgever10 februari 2024, 03:00
Oss is los. Het is iets na tienen op een winterse woensdagavond en de zaal rijst voor een derde keer uit het pluche. De toegift van Youp van 't Heks voorstelling De laatste ronde! is, zoals vrijwel altijd, zijn lijflied Niemand weet hoe laat het is.
Het nummer dat eindigt met de aansporing 'Leef toch je leven als je allerlaatste uur' laat diepe indruk achter bij de 639 mensen in theater De Lievekamp. Er wordt geapplaudisseerd, meegezongen en er zijn bezoekers die een zakdoek tevoorschijn halen om een opgekomen traan te deppen.
Van 't Hek zingt het met zijn rood-witgestreepte handdoek losjes om de schouders. De forse handdoek – al dertig jaar elke avond hetzelfde exemplaar – blijft even later alleen op de toneelvloer achter. Zijn eigenaar is voor de laatste keer van het Osse podium verdwenen.
Twee minuten later staat hij alweer in zijn ruime kleedkamer. Zijn bezwete overhemd en jasje gaan uit, een T-shirt en rode hoodie aan. Hij wijst op de vrijwel tot op de draad versleten lederen gordel waaraan zijn microfoonzender hangt. "Die heb ik nog langer dan die handdoek. Ook een soort talisman. Ik was altijd bang dat ze het zouden begeven – mijn eerste handdoek is begin jaren negentig gestolen in De Kleine Komedie – nu heb ik er wel vertrouwen in dat ze mijn pensioen gaan halen."
Daarvoor moeten handdoek en riem nog mee tot zaterdag 25 mei. Dan speelt de cabaretier de laatste show van zijn loopbaan. Uiteraard in zijn favoriete theater: Carré. Tot die tijd wachten hem daar nog 24 voorstellingen, de eerste aanstaande woensdag. Met de titel De laatste ronde! laat Van 't Hek er geen misverstand over bestaan: dit is het slotstuk van ruim een halve eeuw cabaret. Eind deze maand wordt hij 70 jaar. Het is genoeg geweest en, zo zegt hij, van die beslissing zal hij niet terugkomen.
◆
Dat laatste vertelt hij 's middags direct bij binnenkomst in zijn monumentale woning aan de Amsterdamse grachtengordel. Het is bijna half vier en Van 't Hek is in afwachting van chauffeur Arend. Die haalt eerst de maaltijden voor de theatercrew op bij een cateraar in West en pikt daarna de cabaretier-op-afscheidstour op. Van 't Hek speelt de voorstelling al sinds eind 2022 in alle theaters waar hij ooit optrad. "Een paar zalen waar ik nooit meer terug wilde komen uitgezonderd."
De komiek verhuisde drie jaar geleden vanuit een huis aan het Vondelpark terug naar de buurt waar hij ooit zijn eerste Amsterdamse kamertje betrok. 'Logisch,' laat hij zijn fictieve vriend Klaas in de voorstelling over de terugkeer zeggen. 'Toen was je gelukkig. Je was gelukkig omdat je niets had behalve je dromen. Nu heb je alles en is er geen reet meer aan.'
Die indruk wekt Van 't Hek – zijn zwarte gleufhoed fier over de kruin – niet bepaald nu hij voorin de auto stapt die hem naar Noord-Brabant zal vervoeren. Er volgen grapjes over de luxe vakantie van chauffeur Arend, die net terug is van drie weken Bahama's: "Je ziet: de bedrijfsvoering is doorgeslagen. Het is beter om te stoppen."
Youp als peuter in korte broek met links en rechts een konijn, ca. 1958.BEELD PRIVÉ ARCHIEF
Buiten valt de duisternis over de Amsterdamse straten, binnen in de Volvo sukkelt Van 't Hek al voor de Ring is bereikt in slaap. Het duurt tot na Nieuwegein voor hij weer aanspreekbaar is. Al snel gaat het over die ene vraag die boven elk van de 377 vaarwelvoorstellingen hangt: waarom is dit het juiste moment voor het adieu?
"Ik heb heel sterk het gevoel dat ik op tijd weg wil zijn," zegt hij boven het geraas van de motor uit. "Liever op mijn eigen voorwaarden iets te vroeg dan dat anderen zeggen dat je te laat bent. Net als een pak melk heb ook ik een houdbaarheidsdatum. Er zijn veel mensen in ons vak die dat niet hebben begrepen. Ik noem geen namen, want iedereen mag zelf bepalen hoe hij wil eindigen, maar ik heb collega's gezien die veel te lang doorgingen. Maar aan alles komt een eind. Ook aan het leven van een komiek."
Of dat jammer is? "Nee, het is mijn eigen beslissing. Ik heb dit vijftig jaar gedaan, waarvan tien ploeteren en veertig jaar in grote, volle zalen. Zo gaat het leven gewoon. Ik zal niet de enige bijna zeventiger in Nederland zijn die stopt met werken, toch?"
"Wat ook meespeelt: acht jaar geleden lag ik nog bijna helemaal open op de operatietafel. Negen uur lang onder het mes, zes bypasses. Niemand die er toen een cent voor gaf dat ik terug zou komen op het podium. Het is gelukt. En ik heb onbedaarlijk veel plezier gehad die laatste jaren, maar ik denk wel: ik ga liever ergens rustig in mijn uppie dood, met mijn vrouw en kinderen aan mijn bed, dan dat ik in De Telegraaf moet lezen dat ik ergens van het podium ben gevallen."
De afslag Oss komt in zicht als hij vertelt over een theaterdirecteur die hem afgelopen jaar op het podium in het zonnetje had willen zetten. Ook nadat hem was verteld dat Van 't Hek het afscheid liever tot een woordje in de coulissen beperkt, bleef hij bij zijn voornemen. "Er zit onvermijdelijk een aantal ijdele kwasten tussen dat wil speechen. Die man wilde me namens mijn publiek bedanken. Lief hoor. Maar zoiets kan prima in de artiestenfoyer. Mijn publiek zit niet te wachten op zo'n knullig toespraakje. Als je wil neuzelen, mag je dat in mijn kleedkamer komen doen."
De directie van het theater maakt een praatje waarin Youp wordt bedankt voor de samenwerking.BEELD DINGENA MOL
Het is kwart over vijf en Van 't Hek pakt zijn telefoon. Hij belt Simon, zijn toneelmeester. "Ik heb slecht nieuws. We zijn er over vijf minuten." De Volvo doorkruist een nieuwbouwwijk. Overal flonkeren dezelfde lichtsnoeren in de voortuinen. "Schattig hè. Ze hebben groepskorting gekregen bij de groothandel."
Terwijl Arend de auto gaat parkeren, drukt de cabaretier vast op de bel van de artiesteningang. "Hier is het jonge talent Youp van 't Hek," roept hij door de intercom. Eenmaal binnen loopt hij bijna direct door naar de bühne, waar zijn vaste technici en muzikanten al in positie in het decor van Amsterdamse grachten staan. Een korte soundcheck volgt. Met de handen in de zakken zingt Van 't Hek drie liedjes uit zijn show voor de nog lege zaal. 'Geen ouwe koeien,' luidt het refrein van het laatste. 'De toekomst is nog te groot/Geen ouwe koeien/Nee, heel vrolijk naar de dood.'
Voorlopig leidt Van 't Heks route eerst naar de kleedkamer van De Lievekamp. Die is sober gedecoreerd. Geen foto's of andere parafernalia. Wel een kledingrek met daaraan een vers gestreken overhemd, een jasje en een spijkerbroek zoals de komiek er nu ook al eentje draagt. In de hoek is een stretcher met dekbed opgesteld. Het bed zal vandaag onbeslapen blijven.
Het duurt niet lang of er wordt geklopt. De directeur en de programmeur van het Osse theater treden binnen. "We hadden het eigenlijk in de zaal willen doen, maar hoorden in de wandelgangen dat je dat liever niet hebt," kondigen ze enigszins beteuterd de overhandiging van een cadeau – een goede fles Bourgogne – aan.
"Raar, denk ik, alles zo voor het laatst?'' zegt de ene heer. "Ik stop liever twee jaar te vroeg dan tien minuten te laat," antwoordt de cabaretier tekstvast. Het gesprekje duurt niet lang. Het diner wacht. In de artiestenfoyer heeft chauffeur Arend voor iedereen gedekt aan een lange tafel. Een grote oven verhit de hoofdgerechten van vlees en vis die de vitello tonato zullen opvolgen.
Oude theateraffiches bekken de wanden van het café. Onder anderen Ted de Braak, Jasperina de Jong en Adèle Bloemendaal gapen de etende kleinkunstenaars aan. Ook Fons Jansen hangt ertussen. Bij Van 't Hek komen meteen herinneringen boven over hoe hij als 17-jarige Joep aanklopte bij de indertijd razendpopulaire cabaretier. Of hij een keer met de heer Jansen mee mocht op tournee. Diens impresario opperde een dag. Van 't Hek stelde een week voor. Het mocht. En nog geen jaar later, het is 1973, zat hij als Youp met zijn cabaretgroep Nar bij hetzelfde agentschap. Bij Nar speelt dan ook jeugdvriendin Debby Petter, met wie hij later zal trouwen.
Na Nar blijkt hij als soloconferencier een niet te stuiten succes. Leek de beschaafde Seth Gaaikema in de jaren tachtig het vaste dienstverband van Wim Kan als chroniqueur van het oude jaar over te nemen, vergeleken met Van 't Hek blijkt hij plots een belegen woordpuzzelaar. De Oudejaarsconference van 1989 betekent een wisseling van de wacht. Van 't Hek wordt Youp, zoals Toon Toon was. En zoals ook Freek de Jonge toen Freek was geworden.
Youp met Daan van Straaten en Debby in Cabaret Nar, ca. 1974BEELD PIM WESTERWEEL
Met hem is meteen zijn grote rivaal in de jaren tachtig en negentig genoemd. Maar de animositeit is met de jaren weggeëbd. Als Van 't Hek bij het toetje collega's opsomt die hij bewondert, is Freek een van de eerste namen die valt. "Je ziet bij hen innerlijke noodzaak op het podium te staan. Dat vind ik nog altijd het belangrijkste."
De Jonge is bijna tien jaar ouder dan Van 't Hek. Ook hij treedt nog steeds op. Maar hoewel zijn zalen in omvang slinken, is van een afscheid geen sprake. 'Zolang het wonder van de creativiteit werkt, ga ik door,' zei De Jonge in deze krant.
"Freek gaat tot het gaatje," zegt Youp als hij weer terug is in zijn kleedkamer en nog een uurtje heeft tot de voorstelling begint. "En als hij meent wat hij zegt, moet hij zeker doorgaan. Naar jezelf toe heb je altijd gelijk. Dat geldt voor mij ook."
◆
Van 't Hek predikte in zijn loopbaan het volgen van je dromen, hij ageerde tegen beknellende huwelijken en levenslange opsluiting in kantoren. Maar als zijn grote kracht noemt hij nu zelf 'herkenbaarheid'. "Ik sprak over saaie familieverjaardagen, over begrafenissen of over het in elkaar zetten van een stapelbed van de Ikea. Dat maakte mijn publiek allemaal ook mee."
Rechtlijnigheid is een andere kracht, vindt hij zelf. "Het publiek zal bij mij niet denken: hij roept op het podium het ene, maar doet in het echt precies het andere. Ik ben blij dat ik mijn eigen voorwaarden mijn hele loopbaan in stand heb kunnen houden. Nooit een interview aan De Telegraaf gegeven, nooit mijn zalen verkocht aan bedrijfsuitjes en nooit gepeinsd over plannen om eens in de Ziggo Dome te gaan staan. Zo'n arena doe je alleen voor je eigen ego en je portemonnee, niet voor je publiek."
Toch bracht juist die vasthoudendheid aan zijn eigen gelijk hem de laatste jaren voor het eerst ook tegenwind. In zijn laatste Oudejaarsconference, die van 2020, citeerde hij zijn dochter Anna: 'Papa, je bent nog wel grappig. Alleen heeft Nederland nu een ander gevoel voor humor.' In zijn nieuwe voorstelling rept hij van een 'een Grand Canyon die inmiddels gaapt tussen mij en de jonge generatie.'
BEELD DINGENA MOL
De eerste graafwerkzaamheden voor die kloof zette Van 't Hek in 2017 zelf in gang door in een column het woord 'pisnicht' te gebruiken. Hoewel verschillende bekende homoseksuelen en queerbelangenorganisaties hun verontwaardiging uitspraken, weigerde Van 't Hek de term terug te nemen. "Ik zeg nog steeds: het is gewoon verkeerd begrepen," zegt hij nu. "Mensen dachten dat ik bedoelde dat alle homo's pisnichten zijn. In mijn column pakte ik een meneer (tv-producent Gijs van Dam, red.), toevallig homoseksueel, aan op wat ik dacht dat hij verkeerd had gedaan. Hij gedroeg zich daarmee als een pisnicht. Als het een vrouw was geweest, had ik 'kutwijf' geschreven."
Of hij de nasleep vervolgens handig aanpakte? "Dat weet ik niet. Maar de kritiek was zo massaal dat ik er recalcitrant van werd. Het was een grapje! Nou, dit grapje viel duidelijk verkeerd, maar dat maakt me nog geen homohater. Ik word gewoon een oude man die door een deel van Nederland niet meer leuk wordt gevonden. Nou prima, er zijn nog meer dan genoeg die wel om me kunnen lachen."
Is hij ergens het contact met de tijdgeest kwijtgeraakt? "Absoluut niet. Want ik denk dat veel mensen het nog steeds met me eens zijn. Alleen zijn de reacties zoveel extremer geworden. Ik zong bij Even tot hier het coronaliedje Wappie, op de melodie van Flappie, mijn kersthit. Wat ik daar allemaal niet voor post over heb gekregen! Honderden berichten. Hele epistels vaak. Jongens, het was een cabaretnummertje. Doe eens rustig."
Hij wil vooral om lachen om de clash met moderne mores, zegt hij. "En dat gebeurt in de zalen ook, merk ik. In die zin zijn het gouden tijden voor een cabaretier. Aan die woke-kant zit zoveel onzin en raar gedoe. Veel mensen lopen op hun tenen. Ik niet. Ik ga er gewoon dwars in. Ik hoor vaak: 'Pas nou op dat je geen mensen beledigt die het moeilijk hebben.' Dan denk ik: lieverd, het leven is nu eenmaal moeilijk. Dat was voor mijn ouders ook al zo. En die konden best een grapje hebben."
Zo deelt hij in De laatste ronde!, waarin hij ook zichzelf niet spaart, links en rechts uit. Op het podium in Oss – waar de PVV de verkiezingen eclatant won – vertelt hij dat hij heeft getwijfeld om ter felicitatie met een gestrekte arm op te komen. Maar ook jongens met nagellak krijgen ervan langs. Net als millennials die zorgen voor een record aan burn-outs. "Deze show komt uiteindelijk ook op tv. Er zullen vast weer mensen gaan steigeren. Nou, ga gerust je gang. Ga lekker uithuilen in je praatgroep. Maar ga vooral eens lekker leven."
Een aansporing die het publiek in Oss niet enorm nodig heeft, zo blijkt in de theaterfoyer waar wijn, bier en koffie al voor achten in gelijke hoeveelheden rondgaan. De bezoekers zijn grotendeels tussen de 40 en 75 en allen wit. Boven hun hoofden zweeft de geur van eau de cologne. Bekenden uit de buurt begroeten elkaar bij de jassen. "Houdoe en veel plezier hè."
◆
Als de laatste ovatie nog nagalmt, staat Van 't Hek al met ontbloot bovenlijf in zijn kleedlokaal. Uitgebreid uitblazen hoeft niet. In de artiestenbar wachten enkele vrienden uit de omgeving. De cabaretier drinkt spa ("alcohol in het theater heb ik voor mezelf al twintig jaar geleden afgeschaft") en neemt de complimenten van zijn gasten instemmend in ontvangst.
Lang duurt het samenzijn niet. Arend heeft de Volvo al gereed voor vertrek. Van 't Hek, die morgen weer in Oss optreedt, gaat op weg naar Den Bosch. Hij zal er slapen in het hotel waar hij al tientallen nachten doorbracht.
Wat de toekomst brengt als hij straks met theaterpensioen is? Zijn wekelijkse column in NRC blijft hij 'als de krant het wil' schrijven. Ook een nieuw kinderboek behoort tot de mogelijkheden. "Maar het toneel ga ik niet meer op," zegt hij beslist vanuit zijn autostoel. "Er staat ook een nieuwe generatie te trappelen, hè. Koot en Bie zongen het al: ouwe lullen moeten weg."
Muzikanten Ton Scherpenzeel en Ton Snijders met Youp, aan het avondeten voor de show.BEELD DINGENA MOL
Van 't Hek vertelt over een weekend Italië dat voor komende zomer staat geboekt. Nog een keer de hele ploeg bij elkaar en vooral veel lachen, dat is de bedoeling. "Geen speeches. Daar kennen we elkaar te goed voor. Met sommige van die jongens werk ik al sinds de jaren tachtig samen."
We rijden Den Bosch binnen. Van 't Hek zal er morgen 'rustig door de stad scharrelen' en daarna het schema van vandaag vrijwel exact kopiëren. Gaat hij het niet missen? Het prettige ritme van de schouwburg? De rollende lach? Het applaus? "Dat weet ik pas over een tijdje, maar ik verwacht het niet," zei hij eerder die dag al. In december 2022 zag Van 't Hek het slotconcert van De Dijk in Paradiso. "Ik begreep Huub van der Lubbe. Je kunt nog een rondje maken. En nog een. Maar misschien is er nog iets meer dan De Markant in Uden en De Lievekamp in Oss. Ik ben straks 70. Hopelijk heb ik nog tien gezonde jaren voor me. Daarvoor heb ik genoeg plannen. Maar dan vooral privé. Ik heb een nogal leuke vrouw. We gaan een paar mooie reizen maken."
Zijn laatste theatrale trip wil hij vooral niet weemoedig eindigen. Dankbaarheid en vrolijkheid zijn meer op zijn plaats, vindt hij. "Dat jongetje van 17 dat zo graag wilde, heeft zijn droom zien uitkomen. Ik heb veel kunnen zeggen. Veel zalen horen bulderen van de lach. Het was onbedaarlijk mooi. Daarbij ben ik heel reëel opgevoed: afscheid hoort bij het leven. Weet je wat wel fijn zou zijn? Dat iedereen straks na afloop zegt: dat was toch wel een geestig kereltje, die kleine."
Youp van 't Hek staat 14 februari in Carré, en speelt De laatste ronde! nog tot en met 25 mei.
No comments:
Post a Comment